Lờ là một ngư cụ để khai thác cá đồng và gắn bó từ lâu đời với cư dân vùng nông thôn Cà Mau.
 

Đặt lờ. Ảnh: Diễm Phương.

 
Lờ thường có 3 loại: lờ dây chì, lờ trúc và lờ lưới.

Lờ dây chì là lờ được làm bằng lưới dây chì. Lờ này thường có 4 cạnh và 4 hom.

Lờ trúc là lờ được đan bằng trúc. Lờ này thường có 2 hom và người dân địa phương gọi là lờ bánh ú. Lờ trúc cũng có khi được làm tới 4 hom, hình dáng cũng như lờ dây chì.

Lờ lưới là lờ được đan bằng lưới gân hoặc lưới ni long. Lờ này thường có khung hình tròn, được làm bằng tre trúc và có 2 hom.

Điểm giống nhau của các loại lờ này đều có chỗ để cho cá thở và có miệng để đổ cá ra.

Người đan lờ đòi hỏi phải có kỹ thuật và khéo tay, sản phẩm làm ra phải bền, đẹp và bóng láng. Bộ hom lờ phải đảm bảo cá dễ đi vào và lại khó đi ra.
 

Đổ lờ. Ảnh: Trần Thể.

 
Đặt lờ chỉ sử dụng phổ biến ở vùng đất ngọt hóa, vùng trồng lúa, nơi có nhiều nguồn lợi cá đồng sinh sôi nẩy nở.

Người dân Cà Mau thường đặt lờ vào mùa nước nổi (từ tháng 5 đến tháng chạp hàng năm) hoặc lúc trời mới sa mưa, người dân đặt lờ để bắt cá lên đồng tìm nơi sinh sản.

Người đặt lờ thường chọn những nơi có nhiều cá đồng sinh sống, trú ẩn như nhũng kênh, mương có mực nước cạn; những cánh đồng lúa, những họng đìa hay những dòng nước chảy nhẹ mà cá có thể bơi đi. Khi đặt lờ, thường dùng cây cỏ để ven cho cá đi vào lờ. Cũng có khi người đặt lờ còn thả mồi, rải cám heo để dẫn dụ cá đến ăn và “chạy lờ” (đi vào).

Thông thường đặt lờ khoảng nữa tiếng đến 1 - 2 tiếng là có thể “đổ lờ” (thu hoạch cá). Cá “chạy lờ” như đang sống trong môi trường tự nhiên, thường không bị chết và tươi ngon. Cá “chạy lờ” chủ yếu là cá sặc, cá bổi, cá rô dăm (cá rô còn nhỏ cỡ 2 – 3 ngón tay trở lại), cá phi, cá chốt, cá mè… Tuy nhiên, cũng có khi đặt lờ “chạy” cả cá lóc, cá dầy, cá trê, lươn, rùa, rắn.

Ở vùng nông thôn, nhất là vùng nuôi cá đồng truyền thống ở Cà Mau hầu như nhà nào, hộ dân nào cũng sắm vài cái đến vài chục cái lờ để sẵn trong nhà đặt cá ăn hoặc đem bán nhằm cải thiện kinh tế gia đình.

Chiếc lờ, nghề đặt lờ đã gắn liền với đời sống cư dân vùng nông thôn Cà Mau.